Португалската влада годинава одобри шест области за ископ на литиум. Еден од нив е градот Фундао, кој се наоѓа во централниот дел на земјата, опкружен со бујна природа. Жителите на овој град гласно се спротивставија на потегот на нивните власти за кој тврдат дека целосно ќе ја опустоши животната средина.
Литиумот е клучна состојка во батериите за електрични возила и други зелени технологии.
Во Фундау, како и во другите градови низ Португалија, плановите за отворање нови рудници се точка на расправија меѓу владата и локалните заедници, кои се загрижени дека ископувањето на литиум може сериозно да ѝ наштети на животната средина и блиските фарми, загрозувајќи ја егзистенцијата на луѓето.
„Се плашам од овој проект. Рударството ризикува да ги исцрпи и контаминира резервите на вода и ќе создаде загадување со бучава и прашина“, рече Анибал Кабрал, шеф на локалната земјоделска организација во Фундау.
Сепак, државниот секретар за енергетика Жоао Галамба ја отфрли загриженоста, велејќи дека тие произлегуваат од „намерна дезинформација“ и „пропаганда“ што ја шират невладините организации, сè за да ги принудат локалните жители да ги бојкотираат планираните рудници.
„Тие ја отруја јавната дебата. Една од нашите задачи е, се разбира, да се обидеме да обезбедиме точни информации“, изјави Галамба за Политико.
Државниот секретар протестот против отворањето нови рудници во Португалија го нарече лицемерен.
„Литиумот мора да се ископува некаде за да се поттикне зелената транзиција. Барем во Португалија, земјата ги следи правните стандарди и работи на ублажување на какво било влијание врз животната средина“, рече Галамба.
И покрај охрабрувачките пораки од властите, жителите на овој град велат дека владата не направила доволно за да одговори на загриженоста за потенцијално лошото влијание на рудниците за литиум врз нивната заедница.
„Ова е огромен проблем“, рече Анибал Кабрал, кој го обвини официјален Лисабон дека не се консултирал со локалните или општинските власти, како и со самите граѓани, пред да ги објави своите планови.
Иако Фундао сега е во центарот на проблемот со ископувањето на литиум, слични спорови веќе некое време беснеат и во други градови, а резултатите не се особено охрабрувачки за активистите за заштита на животната средина.
Во Барса, 20 километри од Фундао, владата и локалните групи се во конфликт со години, откако државата потпиша договор за концесија со Неомина, Минериос да Аргемела, и покрај противењето на многу жители. Една од нив е и Габриела Маргаридо, која се плаши за иднината на својот имот, но и за здравјето на семејството.
„Се наоѓа директно во нашиот двор. Не знам што да очекувам“, вели таа за рудникот кој е на само километар од градот.
Маргардио, кој ја предводи локалната еколошка група која има за цел да ја заштити планинската област, верува дека може да дојде до загадување на водата доколку започне ископувањето на литиум.
Активистите предводени од Маргаридо велат дека властите не дале валидни докази дека рудниците нема да предизвикаат штета. Маргаридо истакнува дека Лисабон го потпишал договорот за концесија уште пред компанијата да ја направи проценката, пренесува Политико.
Националната лабораторија за енергија и геологија, истражувачка гранка на португалската влада, ги брани плановите на Лисабон. Во обид да го одвратат локалниот отпор, рударските компании презентираат планови за ублажување на влијанијата врз животната средина.
Но, активистите не го прифаќаат тоа, тврдејќи дека мерките не решаваат долгорочни прашања. Самата Маргаридо е скептична за споменатото истражување, посочувајќи дека иако ги поддржува климатските цели на ЕУ, нивното постигнување не треба да биде на штета на локалните заедници.
Додека португалската влада форсира наратив дека нејзините планови ќе помогнат да се зајакне стратешката независност на Европската унија, кога станува збор за суровините, експертите не се сигурни дека оваа стратегија ќе се исплати.
Официјалните податоци велат дека во 2020 година во Португалија биле ископани околу 900 тони литиум, што ја прави оваа земја европски лидер во оваа област. Чиле произведува околу 20.000 тони, а Австралија околу 40.000 тони.
Градот Савана е во процес на отворање нов рудник во северна Португалија, кој ќе биде оперативен до 2025 година, а проектот не е дел од шест области неодамна отворени од владата за истражување на литиум. Кога ќе биде пуштен во употреба рудникот Баросо, локалните власти се надеваат дека ќе произведуваат повеќе од 5.000 тони литиум годишно.