Американскиот претседател Џо Бајден јавно го нарече рускиот претседател Владимир Путин воен злосторник, но правните експерти наведуваат дека гонењето на Путин или други руски официјални лица ќе се соочи со високи пречки и може да потрае со години:
КАКО СЕ ДЕФИНИРА ВОЕНО ЗЛОСТОРСТВО?
Меѓународниот кривичен суд во Хаг ги дефинира воените злосторства како „тешки прекршувања” на Женевските конвенции по Втората светска војна, договори кои ги утврдуваат меѓународните хуманитарни закони што треба да се следат во време на војна. Прекршувањата вклучуваат намерно таргетирање цивили и напад на легитимни воени цели каде што цивилните жртви би биле „прекумерни”.
Украина и нејзините западни сојузници ги обвинуваат руските сили дека неселективно гаѓаат цивили. Русија, која ја опишува својата инвазија на Украина како „специјална операција”, негира дека цели на цивили и вели дека нејзината цел е да ја „демилитаризира и денацизира” Украина.
СССР ја ратификуваше Женевската конвенција во 1954 година. Русија во 2019 година го отповика своето признавање на еден од протоколите, но останува потписник на останатите договори. МКС, формиран во 2002 година, се разликува од Меѓународниот суд на правдата, тело на ОН што ги разгледува споровите меѓу државите.
КАКО МОЖЕ ДА СЕ ПОСТАПИ?
Главниот обвинител на Меѓународниот кривичен суд, Карим Кан, овој месец рече дека отворил истрага за можни воени злосторства во Украина. Ниту Русија, ниту Украина не се членка на МКС и Москва не го признава Трибуналот. Но, Украина го даде своето одобрение да ги испита наводните злосторства на нејзина територија кои датираат од руската анексија на Крим во 2014 година. Русија може да одлучи да не соработува со МКС и секое судење ќе биде одложено додека обвинетиот не биде уапсен.
КОЈ Е СТАНДАРДОТ НА ДОКАЗ?
МКС ќе издаде налог за апсење доколку обвинителите покажат „разумна основа да веруваат” дека се извршени воени злосторства. За да добие осуда, обвинителот ќе треба да ја докаже вината на обвинетиот надвор од разумно сомневање, велат експертите. За повеќето обвиненија, тоа бара докажување на намерата. Еден начин да се направи ова би било обвинителот да покаже дека нема воени цели во областа на нападот и дека тоа не е несреќа.
КОЈ МОЖЕ ДА БИДЕ ОБВИНЕТ?
Истрагата за воени злосторства може да се фокусира на војници, команданти и шефови на држави, велат експертите. Обвинителот може да презентира докази дека Путин или некој друг државен водач извршил воено злосторство со директно наредување нелегален напад или знаел дека се вршат злосторства и не успеал да ги спречи.
ШТО Е ТЕШКО?
Правните експерти рекоа дека бомбардирањата во Мариупол на породилиште и театар означени како засолништа за деца, се чини дека спаѓаат во дефиницијата за воени злосторства. Но, обезбедувањето убедување може да биде тешко. Покрај предизвиците со кои се соочуваат докажувајќи ја намерата во многу случаи и поврзувајќи ги водачите директно со конкретни напади, обвинителите може да имаат тешко време да добијат докази, вклучително и сведочења од сведоци кои би можеле да бидат заплашени или на друг начин не сакаат да зборуваат. Во случајот со Украина, обвинителите на МКС ќе ги проверат јавно достапните видео и фотографски докази.
Изведувањето на обвинетите на судење исто така може да биде тешко. Москва е речиси сигурно дека ќе одбие да ги исполни налозите за апсење. МКС ќе мора да ги следи потенцијалните обвинети за да види дали патуваат во земји каде што можат да бидат уапсени.
Откако е формиран МКС, тој надгледувал 30 случаи, некои со повеќе обвинети, се тврди на неговата веб-страница. Судиите на МКС осудија пет лица за воени злосторства, злосторства против човештвото и геноцид, а ослободија четворица други. Воениот лидер на Конго Томас Лубанга Дило беше осуден во 2012 година. Судот издаде налози за апсење на неколку обвинети кои остануваат на слобода, вклучувајќи го и Џозеф Кони, водач на милицијата во Уганда.
ОН во 1993 година создадоа посебен Меѓународен кривичен трибунал за поранешна Југославија за да ги испита наводните злосторства. Тој суд, кој затвори во 2017 година, издаде 161 обвинение и осуди 90 лица.
Правните експерти ја покренаа можноста за создавање посебен трибунал за испитување на потенцијалните воени злосторства во Украина, што би можело да се направи преку ОН или преку договор.